Facebook -sağ olsun!- bundan Tam iki yıl önce, Türkiye referandumla rejim değiştirmeden hemen önce yayınladığım bir tweet serisini bana tekrar hatırlattı. Toplumsallık ve tarihsellik açılarından “tek adam rejimi”nin neden işe yaramayacağını anlatmaya çalışmışım.
O dönem de yeni bir icatmış gibi sunulan bu çok “parlak” fikrin neden yanlış olduğunu anlatmaya çalışan çok oldu. Türkiye toplumunun az bir farkla da olsa bu eklektik ve çağ dışı sistemi kabul etmesiyle sonuçlanan süreçten görebildiğimiz gibi bu konuda başarılı olamamışız.
Ama şimdi aradan daha iki yıl bile geçmeden büyük bir kargaşaya dönüşen, toplumu ve devleti içinden kemirir hale gelen, ekonomi, özgürlükler, insan hakları, gelir dağılımı gibi aklınıza gelebilecek her alanda batağa saplanmış olan bu rejim hakkında o zaman sıraladığım değerlendirmelerin hala arkasındayım.
Bunu önemli buluyorum zira bu tür akıl dışı ve sonradan türemiş rejimler, onu kuranların zannettiğinin aksine bir ara rejimden ibarettir. Dolayısıyla ardından gelecek olan her reform ve düzeltme de bu hususlara da dikkat etmeye devam etmemiz gerekecek.
——–
1. İnsanlık tarihi geri toplumlardan ileri toplumlara doğru bir akışın gerçekleştiği bir “ilerleme (gelişme, terakki) tarihi değildir
2. İnsanlığın asıl tarihsel akışı görece basit iletişim ve etkileşimden, giderek artan karmaşıklığa doğru akan bir “yoğunlaşma” tarihidir
3. Bu açıdan bakıldığında 30 bin yıl önce yaşayan veya bugün ilkel yaşam süren toplumlar “geri” toplumlar değil “basit” toplumlardır
4. Aynı şekilde bu tür toplumlarda yaşayan insanlar da zeka ve kapasite olarak bizden geri değildir. Sadece daha basit bir yaşamları vardır.
5. Bu karmaşıklaşmanın sonucu olarak toplumlar bir noktada bu süreci yürütemez hale gelirler ve krize girerler
6. Karmaşıklaşmayı mümkün ve sürdürülebilir kılan ise bireyler değil toplumsal kurumlar ve mekanizmalardır (hukuk, siyaset, aile vb.).
7. Giderek karmaşıklaşan süreci daha iyi yöneten ve giderek daha fazla karmaşıklaşmayı başarabilen toplumlarla rekabet etmek isteyenlerin gözden kaçırdığı önemli bir nokta var.
8. Kendi tanımları ile daha “gelişmiş” veya benim tanımımla daha karmaşık olmak isteyen toplumların bilmesi gereken bir şey.
9. Basitçe bir tek liderin her toplumsal sorunu çözmesinin beklendiği 100 bin yıllık kabile veya aşiret sisteminin bu sonucu sağlamasının mümkün olmamasıdır. Tek adam rejimi bugünün dünyasında arzulananı vermeyecektir.
10. Bunun aksini söylemek Çivi gib basit bir alet kullanarak karmaşık matematik problemleri çözmeye çalışmaya benzer.
11. Öte yandan tabi ki bir toplum daha “gelişmiş” olmayı istemeyebilir. Bu bir tercihtir.
12. Ancak tercih buysa karmaşıklığı eksik toplumsallıkla yönetmek isteyenler bu süreçte kendi iç bütünlüklerini ve iç tutarlılıklarını korumayı beklememelidir.
13. Katılımcı, eşitlikçi, ortak akla datalı parlementer demokrasi bizi bu karmaşıklığı yönetmeyi mümkün kılan araçlardır.
14. Yeni ve güçlü bir Türkiye ve 21. yy.da varlığını devam ettirmek isteyen herkes işte bu sebeple, olayın karmaşıklığını taşıyamayacak bu anayasa değişiklik teklifine “HAYIR” demelidir.
15. Daha basit bir ifade ile kanat bile taksanız inekten kuş olmayacaktır.
16. Önce kuşun ne olduğunu ve havada nasıl süzüldüğünü anlamak gerekiyor
——-
Melih Rüştü Çalıkoğlu
İlk yayın tarihi : 17 Mart 2017
